Tüp bebeğin başarısında embriyo kalitesinin önemi

Tüp bebeğin başarısında embriyo kalitesinin önemini İstanbul Kadın Sağlığı ve Tüp Bebek Merkezi’nden Kadın Doğum Hastalıkları ve Tüp Bebek Uzmanı Op. Dr. Aret Kamar anlattı.

Tüp bebeğin başarısında embriyonun kaliteli olmasının doğru embriyo seçilmesinin önemi nedir?

Sağlıklı bir gebelik elde edebilmek için iki şey önemli şey var. Rahim kalınlığı yani endometrium tabakası ve ay içerisinde tedavide hormonların dalgalanması iyi olmalıdır. Bunu toprak olarak görelim. Toprakta bir problem yoksa oraya iyi bir tohum koyduğumuzda o tohumun gelişebilme şansı olur. Dolayısıyla ilk önce toprağı hazırlamak lazım. Güzel bir embriyo, iyi kalitede bir yumurtayla güzel bir spermin birleşmesi sonucu oluşur. Buu konuda da iki parametre vardır. Birincisi önce güzel bir yumurta elde etme, ikincisi erkeğin sperminin içinden güzel bir sperm bulmadır.

Laboratuvarda embriyoların mikroskopla bölünmeleri, gelişmeleri takip edilir. Hücrelerin birbirine oranı, hücrelerin büyüklüğünün birbirine eşitliği bunların hepsinin önemi vardır. Genelde 3’üncü ya da 5’inci gün transfer etmeye karar verilen embriyo ne kadar güzel, ne kadar hızlı, ne kadar birbirine eşit ve orantılıysa transfer sonrası da içeride de büyümeye devam edebilme ve gebelik oluşturabilme şansı o kadar fazladır.

Çok sınırlı sayıda spermi olanlar ya da TESE ile sperm bulunan kişiler dışında erkekler milyonlarca sperm üretir. Bu milyonlarca spermin içerisinden şekli, kafa yapısı düzgün, boyun kısmı iyi gözüken, kuyruk kısmı iyi görünen spermler seçilir. Bu spermler filtreler var bununla da seçilebiliyor; ama temel olan embriyoloğun tecrübesidir. Yani embriyolog mikroskopta baktığı zaman milyonlarca spermin içerisinde işe yarayabilecek güzel görünen spermleri seçer. Tüp bebek tedavisi sırasında yapılan iğnelerden sonra kadından toplanan her yumurta iyi çıkmayabilir. Hiçbir kadının yumurtasını toplanmadan ve mikroskop incelemesi olmadan yumurta kalitesi bilinemez. Kan testleriyle yumurta toplama zamanının gelip gelmediği anlaşılır.

Yumurta toplama, genel hafif bir anestezi ile kadın herhangi bir ağrı hissetmeden vajinal yoldan yapılır. Yumurtalar mikroskobun altına konduğunda kaliteleri belli olur. Olgun olan yumurtalar seçilmiş olan spermlerle birleştirilir ve laboratuvarda embriyo kaliteleri takip edilir. İyi olan embriyolar vakti geldiğinde rahmin içerisine konulur. Eğer toplanan yumurtalar istenilen kalitede değilse bazen yapılan tedavide yumurtaları bozabilir. Yani kadının yumurtası kötü çıktığında “yapılacak bir şey kalmadı, kötü çıktıysa hep kötü çıkacak” diye düşünmek çok doğru değil. Kısacası tedavilerde bireysel çok fark var. Yumurtası iyi olan, yumurtası bol olan, yumurtası kötü olan, eşinin spermi kötü olan, rahimi kötü olan gibi çeşitli hasta var. Dolayısıyla bir tedavi yaptığımız zaman aslında o tedavinin ne kadar güzel ve işe yarar olduğunu yumurtayı topladığımız zaman yumurtayı karşımıza koyduğumuzda görebiliyoruz. Yumurtalar kötü çıkmışsa vitamin desteği yapılabilir; ama bunlar çok fazla işe yaramıyorlar, hafif bir etkileri oluyor.

Yumurtalık iğne tedavisi yapılırken zor yumurta vermişse, yumurtalar zor büyüdüyse, östrojen hormonu zor yükseldiyse o zaman bir dahaki tedavide daha güçlü tedavi yapmak yerine daha yumuşak, daha basit yumurtalığın kaldırabileceği bir tedavi yapmak lazım. Bu durumda 2 tedavi seçeneği karşımıza geliyor. Özel haplarla yumurtalığı biraz hareketlendirmek ve yumurtalara 1-2 gün iğne tedavisi uygulamak.

ÜREME SAĞLIĞI İÇİN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER Bu konuda çiftlere düşen sorumluluk nedir? Mesela bir erkeğin sperminin kaliteli olması için nelere dikkat etmesi gerekli? Değiştirilemeyen risk faktörleri dışında beslenme, sigara, alkol kullanımı gibi. Hem erkek hem kadınların öncelikle kilosuna dikkat etmesi ve sigara içmemesi gerekir. Sigara nikotinin spermlerin kuyruk hareketlerini, hücrelerdeki mitokondri dediğimiz enerji depolarının enerji üretimini bozmaktadır. Bunun için çiftler de üzerine düşenleri yapacak. Sağlıklı bir yumurta sağlıklı bir kadından, sağlıklı bir sperm de sağlıklı bir erkekten çıkar. Kilo çok önemli özellikle erkeklerde kilo fazla olduğu zaman bacaklar kalınlaşır, bacaklar kalınlaştığı zaman testislerde bir ısınma oluşur. Bu ısınma spermin yapımını, spermin hareketini, spermin şeklini etkileyebilir. Dolayısıyla sperm sayısı ve hareketi orta seviye olan bir kişi bazen sigarayı bırakması, yaşamına biraz sporu ilave etmesi, biraz kilo vermesi ile üreme sağlığını hareketlendirebilir. Alkol, sigara gibi zararlı alışkanlıklardan uzak durmak, düzenli uyumak, dinlenmek, ideal kiloda olma gibi şeylere dikkat edilmesi yumurta ve sperm kalitesini artırabilir. Bu, çok düşük spermi olanlar için geçerli değildir. Ayrı bir inceleme gerekebilir. TÜP BEBEK TEDAVİSİNDE GELİŞMELER
Kadından ve erkekten kaynaklanan kısırlık olgularında günümüzde tüp bebek tedavisinde en son uygulanan yöntemler neler?
Tüp bebek tedavisinde kadınlar artık fazla ilaç, iğne kullanmak istemiyorlar ve bu işleri daha rahat yaptırmak istiyorlar. Dolayısıyla artık doğal tedaviler tercih ediliyor. Doğal tedavilerde çok yumurta olsun diye uğraşılmaz. Yumurtalık hafif haplarla uyarılır ve üretim sağlanır. Yapılan iğne tedavisi bazen yumurtalığı zorladığı için yumurta kalitesini bozabilir. Yani iğne kullanılmadan doğal ve güzel yumurtalarla gebelik elde etmek de mümkün olabilir. 2-3 tane yumurtayla da gebelik elde edilebilir. Artık laboratuvarlar çok daha güçlü. Dondurduğumuz embriyo 1 tane bile olsa, bir sonraki seferde çözdüğümüzde yüzde 99 canlı olarak tekrar ortaya getirebiliyoruz. Eskiden embriyolar 4-5’li paketler halinde dondurulurdu ve çözdüğünüz zaman yarısı giderdi. Kalan yarısıyla gebelik elde etmeye çalışılırdı. Şimdi embriyoları birer birer dondurmaya ve birer birer çözmeye başladık. Yumurta az bile olsa doğal tedavi yapıyorsak, bu ay tedavi yaptığımızda çıkan embriyo sayısını ya da kalitesini beğenmemişsek bir dahaki aya tekrar tedavi sağlayabiliriz. Eskisi gibi iğneleri verelim, çok yumurta elde edelim bir sürü bebeğimiz olsun mantığı üzerinden gidilmiyor. Aslında bu geçmişe dönüş demek; çünkü ilk yapılan tüp bebek uygulaması iğne tedavisi olmadan yapıldı. O dönemde iğne yoktu ve haplarla yumurta büyütme sağlandı. Tek bir yumurta üzerinden transfer edildi ve gebelik elde edildi.

Tüm bu gelişmeler sayesinde tüp bebekte başarı oranları ne ölçüde arttı?
Şu anda gençlerde daha doğrusu yumurtası bol ve iyi çıkanlarda bir transferde gebelik oranı yüzde 80’leri buluyor. Yaşı daha ileri olanlar ise çok uğraştırıyor. Bunun için hiç kimse teknolojiye güvenmesin ve problemleri varsa genç yaşlarda çözme durumuna gitsin. Yumurta, sperm, embriyo dondurma konusunda bilgilensin ve gerekliyse uygulasın.