Polikistik over sendromu nasıl bir problemdir? Ne sıklıkta görülür? Düzensiz adet gören bir genç kızda altta yatan problemin polikistik over sendromu olduğu nasıl anlaşılır? İlerlemiş vakalarda çiftlerin çocuk sahibi olması nasıl sağlanabilir? Tüp bebek her vakaya gerekir mi? Polikistik over sendromuna rağmen tüp bebek tedavisine gerek kalmadan da bebek sahibi olmak mümkün müdür? Kadında çocuk sahibi olmayı engel teşkil eden başka faktörlerin varlığında tüp bebek tedavisi nasıl yürütülür?

İstanbul Tüp Bebek Kadın Sağlığı ve Tüp Bebek Merkezi’nden Kadın-Doğum-Tüp Bebek Uzmanı Op. Dr. Suzan Gençsoy, polikistik over sendromu ve tüp bebek tedavisi hakkındaki sorularımızı Sağlığım İçin Herşey’de yanıtladı.

Sendromun Etkileri Gelişme Çağında Ortaya Çıkıyor

Polikistik over sendromu nasıl bir problemdir? Ne sıklıkta görülür?

‘‘Polikistik over, yumurtalığın içerisinde çoklu kistler anlamına gelir. Kadınlarda farklı farklı şikayetlere neden olur. Genelde hiçbir şikâyet vermeyebilir. Gelişme çağında, 13-14 yaşlarda genç kızlar adet görmeye başladığı zaman bu sendromun etkileri ortaya çıkar. Sendromun, genetik alt yapılı olduğu düşünülür. Ailede birçok kadında aynı sendrom olabilir. Anne, hala, teyzede düzensiz adet görme vardır. Evlenip çocuk istedikleri zaman gebe kalmada problem yaşayabilirler. Bunların yanında başka başka semptomlar da çıkar. Tüm semptomlar aynı kişide olmayabilir. Fakat farklı bir şekilde ortaya çıkar. Bazen genç kızların yüzlerinde çokça sivilce, yağlı cilt, saçlarında yağlanma, kolayca kilo alma gibi birtakım semptomlar ortaya çıkar. Bilinçsiz bir şekilde kozmetik defekt olarak cildiyeye, güzellik merkezlerine gidip farklı tedaviler görürler. Bunun yanında erkek tipi kıllanma da seyredebilir. Bu nedenle epilasyona gidip birtakım manipülasyonlar yaptırırlar. Böyle bir durumda öncelikle bir kadın doğum doktoruna gidilmelidir.’’

Yumurtlama Tam Oluşmadığı İçin Adet Düzensizliği Oluyor

Bu hastalığı ortaya çıkaracak birtakım görüntüleme ve kan testleri vardır. Normal muayene esnasında ultrasonda bu yumurtalıklar gözlendiği zaman normalin üzerinde büyümüş ve içinde küçük küçük kistler olduğu görülür. Ancak bunlar kist değil, yumurtanın büyüme esnasında farklı dönemlerde duraklamasıdır. Problemin kaynağı, normalde yumurtalar her ay bir veya iki tane büyüyüp yumurtlama olması gerekirken, hormonların düzensiz salgılandığı dönemde, bu tür kadınlarda yumurtlamanın gecikmesidir. Birçok yumurta aynı anda büyümeye başlar ancak belli bir seviyede duraklar. Yumurtlama tam olarak oluşmadığı için adet düzensizliği ortaya çıkar. Bu tür kadınlarda 3-4 ayda bir bazen 6-8 ayda bir yumurtlama gelişir. Polikistik over sendromu olan kadınların ilk adetleri hem daha geç başlar hem daha geç düzene girer bazen de hiç düzene girmez.

Toplumda Rastlanma Oranı Yüzde 15

Polikistik over sendromuna toplumumuzda ortalama yüzde 15 gibi bir oranda rastlanır. Akdeniz ırkında daha sık görülür. Eğer tedavi olmazlarsa bu durumdaki kadınlar, ilerleyen zamanlarda daha kolay kilo alıp zor kilo verirler. Ayrıca şeker ve hipertansiyon hastası olma adayı olurlar. İlerleyen zamanda bunlar kronik bir hal alabilir. Erken dönemde tespit edilirse tedavisi çok kolay bir şekilde ilaçlarla sağlanır. Bu hastalıktan kurtulmak için kökten çözüm gibi mucize bir yöntem yoktur. Kişinin şikayetine göre tedavi olması gerekir.’’

Tedavi Şikayete Göre Düzenleniyor

Düzensiz adet gören bir genç kızda altta yatan problemin polikistik over sendromu olduğu nasıl anlaşılır?

‘‘Tipik şikayetlerde zaten tespit edilmiş olunur. Ancak düzensiz adet gören bir genç kızda, ultrason görünümünde, her iki yumurtalıkta yumurta taslaklarının sayısı daha fazla olur. Ve yumurtalığın şekli ve boyutu daha büyük olur. Tipik bir polikistik yumurtanın görüntüsü ultrasonda görülür. Bunun yanında birtakım hormon testleriyle bu teyit edilir. Bu bir hastalık değildir; sendromla yaşamayı öğrenmeleri gerekir. Tedavi, şikayete göre düzenlenir. Eğer bu dönemde çocuk istenmiyorsa muhakkak düzenli adet görmek için doğum kontrol hapı tarzı ilaçlar kullanılır. Eğer adet görmekte gecikirlerse, 2-3 ay, 4-5 ay uzun süre adet görmüyorlarsa, tedavi olup ilaç kullanmadıkları takdirde ilerleyen zamanlarda rahim zarının kalınlaşmasıyla birlikte endometrium (rahim kanseri) olma adayıdırlar. Muhakkak düzenli bir şekilde ilaçla adet görmeleri gerekir. Bunun yanında diyabet hastası olamamaları için birtakım ilaçlarla insülin direnci kırılır. İlacın yanında muhakkak birtakım diyet programları uygulamaları; glisemik indeksi düşük karbonhidratlar kullanmaları gerekir. Bu bir yaşam tarzına dönüşmelidir. Bu rejimle birlikte kolayca kilo da verebilirler. İlerleyen yaşlarda tansiyon hastası, şeker hastası adayı olmamaları için hayat boyu bu rejimi uygulamaları gerekir.’’

Polikistik Over Sendromu Tüp Bebeği Gerektirmez

İlerlemiş vakalarda çiftlerin çocuk sahibi olması nasıl sağlanabilir? Tüp bebek her vakaya gerekir mi? Polikistik over sendromuna rağmen tüp bebek tedavisine gerek kalmadan da bebek sahibi olmak mümkün müdür?

‘‘Polikistik over sendromunda yumurta boldur; sadece bu yumurtalar kendi başına büyüyüp olgunlaşamıyorlardır. Bizim bunları yönetmemiz gerekir. Çok basit tedavilerle bazen birtakım basit ilaçlarla, tabletlerle yumurtlama sağlanır. Eğer kadının tüplerinde herhangi bir tıkanıklık; erkeğin sperm sayısında düşüklük yoksa sadece bu tabletlerle yumurtlama oluşur. Bazen sadece bir diyet ile kilo vermekle normal yumurtlama kendiliğinden oluşur. Polikistik over sendromunun olması muhakkak tüp bebek yapılacağı anlamına gelmez. Polikistik over sendromlu kadınlarda yumurtlama sağlamak gerekir. Bazen onun yanında farklı sebepler olur. O zaman tüp bebek tedavisine geçmek zorunda kalabiliriz.’’

Doğal Tedaviler

Kadında çocuk sahibi olmayı engel teşkil eden başka faktörlerin varlığında tüp bebek tedavisi nasıl yürütülür?

‘‘Normal şartlarda ilaçlarla yumurtalıkları uyarmak isteriz. Bu tür durumlarda ilacın dozu çok önemlidir. Biraz normalde vermesi gereken ilacın üstüne geçtiğimiz zaman bu kadınlarda çok fazla yumurta büyüyebiliyor. Özellikle, tüp bebek yapmayacaksak normal yoldan gebelik ilerleyecekse veya aşılama yöntemi kullanacaksak bu dozları çok hassas bir şekilde kullanmamız gerekiyor. Bazen ilacı verdiğimiz zaman çoğul bir sürü yumurta aynı anda büyümeye başlıyor. Bu durumda muhakkak tüp bebek tedavisi yapıp embriyoları oluşturduktan sonra istediğimiz kadar embriyo transfer edebiliyoruz. Fazlaca embriyoları donduruyoruz, saklıyoruz. Ancak son zamanlarda doğal birtakım tedaviler kullanıyoruz ve çok az sayıda bir veya iki yumurta elde ediyoruz. Kadının kendi hormonlarını kullanıyoruz. Dışarıdan verdiğimiz yapay hormonlarla tedavi etmiyoruz. Birtakım ilaçlarla tabletlerle kadının kendi hormonunu uyarıyoruz ve doğal yumurta elde ediyoruz. Böyle bir durumda daha az yumurta elde edilir ama yumurtanın kalitesi ve daha sonraki gelişme esnasında döllenmesi ve embriyo gelişimi çok daha kaliteli ve rahat bir süreç olur.’’

Kadınlar Doğurganlık Şanslarını Bilmeliler

Çocuk sahibi olmak isteyen kadınlara önerileriniz nelerdir?

‘‘Son dönemlerde kadınlar kariyer yapmak istiyorlar ve daha geç yaşlarda evleniyorlar . Evlendikten sonra da gezelim tozalım istiyorlar ve biraz anne olma arzusunu geciktiriyorlar. Çocuğumuz olmazsa tüp bebek yaptırırız diye düşünüyorlar. Ama tüp bebek bazen her şeyin çözümü olmuyor. Erken yaşta kadınların yumurta rezervleri azalmış oluyor. Eğer yumurtalar erken yaşta tükenirse tüp bebek dahi yapılamaz. Tüp bebekte başarı şansı çok çok azalır. Kadınlar yılda bir kere özellikle kısırlıkla uğraşan bir jinekolog muayenesinden sonra en azından doğurganlık şanslarını tespit etsinler. Yumurta rezervlerini görsünler ve ona göre çocuk planlamada bir yardım alsınlar.’’