Erkeklerde Kısırlık Problemi

Erkeklerden kaynaklanan kısırlık problemi ve hiç spermi olmayan erkeklerdeki babalık şansını İstanbul Kadın Sağlığı ve Tüp Bebek Merkezi’nden Üroloji Uzmanı Op.Dr. Osman Ceylan anlattı. Tıbbi gelişmeler doğrultusunda hiç spermi olmayan erkekler için de babalık şansı var mı ya da gelecekte umut vaat eden bazı çalışmalar yürütülüyor mu?

Semende hiç sperm yoksa spontane gebelik ya da tüp bebek şansı yoktur. Öncelikle sıfır spermin sebebi araştırılmalıdır. Bu, bir tıkanıklığa bağlı olabilir ya da çok az üretim olabilir veya bu spermler dışarı çıkarken kayboluyor, yetmiyor olabilir. Eğer içeride sperm varsa bu hastalar tüp bebek tedavisi ile baba olma şansını yakalayabilir. Spermin dışarı çıkmamasının birçok sebebi olabilir. Örneğin geçirilmiş cerrahiler, sperm kanalı tıkanıklığı, enfeksiyon sebep olabilir. Normal laboratuvar testlerinde sperm görünmeyebilir; ama ileri incelemeler sonrasında sperm olabileceği görülmüşse cerrahi yöntemlerle sperm elde edilebilir. Bazı genetik hastalıklar da var. Bunlarda ejakulatlarında sperm yoktur. Mesela klinefelter sendromu olan hastaların sperm üretimi varsa da çok azdır ve dışarı çıkmaz.

KLİNEFELTER SENDROMU VE ERKEKLERDE ÜREME SAĞLIĞI

Klinefelter sendromu çok bilinen bir hastalık değil. Ama bu sorunu yaşayan erkeklerin üreme sağlığı etkileniyor. Klineferter sendromu nedir? Hangi yaşlarda ortaya çıkar? Çocuklukla birlikte mi olur? Daha sonradan da bir erkekte görülebilir mi?

Klinefelter sendromu, genetik bir sorundur. Normalde insanlarda 46 kromozom var. Ama klinefelter sendromu olan erkeklerde sayısı fazla olabilir. Çoğunlukla 47’dir. Bu durumda iki tane x kromozomu, 1 tane de y kromozomu vardır. Bazen bu 3 tane x olur, 49’a kadar gidebilir. Bazen 46 ve 47 kromozom karışıktır. Mesela 50 tane hücresine bakarsınız bunlardan 40 tanesi 47 kromozomdur, 10 tanesi 46 kromozomdur. Bunlar klinefelter sendromu olarak karşımıza çıkabilir. Genetik bozukluktur, düzelmez. Bebek anne karnından itibaren ya anneden ya babadan bir tane fazla kromozom almış olur. Mesela ya anneden 24 kromozom ya da babadan 24 kromozom alır. Sayı 47’ye tamamlanır. Genelde bu tarz kişiler azospermi problemiyle başvurur. Bu kişilerde kıllanma problemi vardır, kolları bacakları çok uzundur, daha agresiflerdir, sekonder seks karakterlerinde bozukluk vardır. İki tane x kromozomu olduğu için görüntüleri biraz daha kadın şekline benzer. Bunun tedavisi yoktur.

Klinefelter sendromundan dolayı çocuk sahibi olamama problemi yaşayan erkekler için günümüzde bir çare var mı?

Yaklaşık bin doğumdan bir tanesi klinefelter sendromludur. Mikrotese ameliyatıyla yaklaşık yüzde 50-60 kadar klinefelterli hastada sperm bulma şansı vardır. Bu hastaların bebekleri büyük bir oranda klinefelterli değil sağlıklı bir bebek olur. Yaklaşık yüzde 40- 50’sinde ise hiç sperm üretimi olmaz.

Erkeklerde sperm sayısını gösteren yöntemler, testler nelerdir?

Sperm sayısı alınan semen örneği üzerinden laboratuvarda inceleme yapılması ile belirlenir. Nadir de olsa kripto denilen spermler vardır. Normalde baktığınız anda göremezsiniz; ama ileri inceleme yapılınca tek tük sperm bulunabilir. Bu az sayıdaki spermlerle yumurtalar döllenir ve bebek sahibi olmaları sağlanır. Ama ileri tetkik yapılmazsa bu spermler kaçırılabilir.

TESE OPERASYONU

Erkeklerde sperm bulma yöntemleri arasında başı çeken tese nasıl bir yöntemdir? Hangi ortamda yapılır?

Tese, ameliyathane şartlarında mikroskop kullanılan bir ameliyat yöntemidir. Burada dokular mikroskop altında daha fazla büyütülerek incelenir. Daha iyi, daha şeffaf, daha parlak olabilen dokular laboratuvara gönderilir. Fazla miktarda doku alınırsa; bu dokuların içinde hem sperm yapan hem de hormon yapan hücreler olduğu için doku azalır ve hastanın ilerideki sosyal hayatı etkilenir. Kısacası gerekli olan doku alınmalıdır. Hastanın aynı zamanda testosteron seviyesi korunur. Lokal olabilir. Ancak işlem uzun sürecekse konforu açısından iyi olmayabilir. Spinal anestezi de yapılabilir. Ama çoğunlukla genel anestezi uygulanır ve kişi aynı gün taburcu edilir.

Y MİKRODELESYON TESTİ

Y mikrodelesyon testi nedir? Ne amaçla yapılır? Nasıl uygulanır?

47 kromozomlu çıkan hastalar vardır. Bu genetik bir testtir. Y kromozomu erkeklerde bulunan bir kromozom olduğu için bunların belli bölgeleri incelenir. Genelde uzun kolu incelenir. Bu bölgeler A,B,C,D şeklindedir. Erkekliği belirleyen bölgelere bakılır. Eğer bu hastalarda A bölgesinde bir delesyon varsa bu hastalara tese önerilmez. Çünkü bu hastalarda hiç sperm çıkmaz. C bölgesinde bazen ejakulatlarda bazen de tesede sperm bulma ihtimali yüksektir. B bölgesinde spermiyogenez başlar. Kök hücreleri var, belli bir seviyeye kadar gelir. Ama nadir olarak da olgun sperm çıkar, genelde de ejakulatta çıkmaz. Ama bu bölge komple delesyonluysa yani kayıp bölgelerse, A,B,C ya da D bölgelerinde sperm bulma ihtimali hemen hemen sıfırdır.

Günümüzde erkek kısırlığında başarı oranları ne ölçüde arttı?

Genetik ve hormon testleri gibi tüm bu gelişmelerle sperm bulma ihtimali artık çok yüksek. Mikrotese bu konuda en önemli araçlardan biri. Örneğin hipogonadizm gibi hipofiz bezinin eksikliği ya da hormon üretimindeki problemlerden dolayı testisler sperm yapamayabilir. Bu durumda hastalara belli bir süre hormon ilaçları verilir ve daha sonra ejakulatlarında canlı hücre bulunabilir hatta bazen spontane gebelikler bile olabilir. Her erkeği özel olarak incelemek ve hastalığının sebebine göre tedavi önermek gerekir.

ERKEKLERİN SPERM KALİTESİNİ BOZAN FAKTÖRLER

Erkeklerde spermin kalitesini bozan birtakım faktörler var mı?

Erkeklerde 35-40 yaştan sonra sperm miktar azalır. Vücudun genel yaşlanmasına bağlı olarak veya testislerin yaşlanmasıyla ya da beslenmesi bozulabilir. Ama hiçbir zaman sıfırlanmıyor; yani tam bir andropoz olmuyor. Başka hastalıklar da olabilir. Örenğin varikoseli varsa bunun tedavisi sağlanmalıdır. Çünkü testislerin hem hormon hem de sperm üretimine negatif etki yapıyorlar. Yine geçirilmiş enfeksiyonlar da etki edebilir. Çok fazla alkol tüketimi karaciğer üzerinde toksik etkiler yaratır. Testosteron hormonu, kadınlarda daha fazla olan östrojen hormonunu daha fazla çevreliyor ve bu da sperm üretimini engelliyor. Sigara içmemelerini de tavsiye ediyoruz. Hem genel sağlık açısından hem de testler üzerinde negatif etkisi var.