Erkeklerde Kısırlık ve Azospermi

Erkeklerde kısırlığa yol açan azosperminin (hiç sperm bulunmaması) görülme oranı nedir? Tüm kısırlık olgularında azosperminin yeri nedir?
Erkek infertilitesi tüm infertilite içerisinde yüzde 40 oranına sahiptir. Bunların içerisinde azospermi ise yaklaşık yüzde 10-15 arasında bir orandadır. Kısırlık problemi olan yaklaşık her 5 erkekten birinde azospermi görülür.

Azospermi Nedir?

Azosperminde erkek, kendi kendine bazen bilebilir. Eğer hacmi çok az ise o zaman hissedebilir. Hacim olarak sperm miktarı bir buçuk milimetreden yukarıda ise genelde sperm volümü normaldir. Ama bunun içerisinde sperm hücreleri yani canlı hücreler var mı yok mu hasta bunu bilemeyebilir. Bunun için hastalardan iki defa mikroskop altında spermlerine baktırmaları istenir. Eğer burada 1-2 bazen 3-5 sperm bulunursa bu azospermi değildir. Mikroskobik olarak hiç hücre görülmemesine azospermi denir.

Azospermi Neden Kaynaklanır?

Azosperminin birinci sebebi, testis öncesi sebepler yani hipofiz ya da beyindeki hormonların merkezine ait bir problem olabilir. İkincisi, testisin kendisi üretimle ilgili bir sebep olabilir. Üçüncü sebep, testiste sperm üretimi yaklaşık yüzde 40 olarak gözükür ama dışarı atılma problemi vardır.

Hormonlarla ilgili sebeplerin çok az bir kısmında hipotalamus dediğimiz beynin hormonların en yüksek merkezinde problemler olabilir. Mesela Kallmann sendromu (ergenlik başlangıcının gecikmesi) vardır. Buradan hormonlar salgılanmaz. Ayrıca hipofiz bezinin hastalıkları olabilir. Adenomlar, küçülme ya da tümörlere bağlı cerrahi sonrası sorunlar yaşanabilir. Eğer bu hormonlar olmazsa testis sperm üretmez.

Testisle ilgili sebepler arasında doğuştan küçük testis, inmemiş testis, travma, immünolojik hastalıklar veya doğuştan kök hücre eksikliği yer alır.

Tedavi Seçenekleri

Azospermide altta yatan nedene göre tedaviye yaklaşım nasıldır?
Hipofiz bezi veya üst merkez kaynaklı sebeplerin tedavisi kolaydır. Eksik hormonlar verilerek testislerin sperm ve testosteron üretmesi sağlanabilir. Bazı hastalarda bu yöntemle spontan gebelik elde edilir.

Testis içerisinde az miktarda üretim varsa mikro TESE ameliyatları uygulanır. Uygun dokular alındığında çocuk sahibi olma ihtimali artar. Testis sonrası tıkanıklıklarda da sperm elde etme ihtimali yüksektir ve sağlıklı bebekler elde edilebilir.

Mikroskobik TESE Yöntemi

Mikroskobik TESE yönteminde yaklaşık 25 büyütme sağlayan mikroskoplarla testis açılır. Genel veya spinal anestezi altında yapılır. Mikroskop altında sperm içerebilecek tüpler seçilerek laboratuvara gönderilir. Bu yöntemle elde edilen spermler tüp bebek uygulamalarında başarıyla kullanılır.

Kısırlığa Yol Açan Faktörler

Kabakulak: Ergenlikten sonra geçirilirse testislerde şişmeye sebep olur ve yüzde 30 oranında hasar bırakabilir. Çift taraflı testis küçülmesine yol açarak sperm üretimini durdurabilir.

İnmemiş testis: Bir yaşından iki buçuk yaşına kadar testislerin torbaya indirilmesi gerekir. Daha geç yapılırsa her yıl için yüzde 10-15 oranında doku kaybı olur.

Varikosel: Testis toplardamarlarının genişlemesidir. Spermlerin hareketini, şeklini ve sayısını etkiler. Ameliyat sonrası sperm kalitesi düzelir ve tüp bebek başarısı artar.

Sigara ve diğer faktörler: Sigara, alkol, obezite, diyabet ve bazı genetik hastalıklar sperm kalitesini bozarak kısırlığa yol açabilir.

Sonuç

Normal yoldan çocuk sahibi olamayan ya da tüp bebekte başarısız olan çiftlerde erkek faktörü mutlaka incelenmelidir. Varikosel, prostatit veya enfeksiyon gibi basit nedenler tedavi edilerek spermler daha kaliteli hale getirilebilir ve tüp bebek tedavisinde başarı şansı artar.

Op. Dr. Osman Ceylan
Üroloji Uzmanı – İstanbul Kadın Sağlığı ve Tüp Bebek Merkezi